تاریخ‌نویسی محلی اصفهان را زبان‌زد دوران کرد

مدرس تاریخ دانشگاه‌های اصفهان گفت: در دوران اسلامی از جمله دوره آل‌بویه مدارس و کتابخانه‌های مهمی در اصفهان ساخته شد که بیشتر مربوط به وزارت ۱۸ ساله صاحب ابن عباد در این خطه است. صاحب ابن عباد شخصیت بزرگی در کشور و اصفهان بود.

به گزارش خبرنگار ایمنا، علی اخضری روز _سه‌شنبه بیست‌وچهارم آبان‌‎ماه_ در نشست تأثیر اوضاع سیاسی اجتماعی سده‌های میانی دوره اسلامی بر رواج کتابخانه‌های اصفهان، اظهار کرد: بغداد پایتخت سابق ایران در منطقه‌ای بروز کرد که ایرانیان در آنجا سابقه فرهنگی و سیاسی بسیار خوبی داشتند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی خاطر نشان کرد: اگر جندی‌شاپور را به عنوان مرکز علمی فرهنگی ایرانی محسوب کنیم، می‌بینیم این مدرسه در ایجاد نهضت ملی ایران بسیار تأثیرگذار و ارزشمند بوده است.

مدرس تاریخ اسلام دانشگاه افزود: از زمانی که نهضت ترجمه در ایران قدیم به راه افتاد، باز هم جندی‌شاپور همچنان همان رونق و عظمت سابق را حفظ کرد. جندی‌شاپور مدرسه‌ای بود که مرکز علمی یونانی نبود؛ هر چند علوم یونانی در آن تدریس می‌شد و این بر خلاف مراکز علمی دیگر در حران یا آسیای صغیر بود که همگی بر اساس علم یونان بنا نهاده شده بودند.

وی ادامه داد: مدرسه جندی‌شاپور هر چند در دولت زرتشتی ساسانی شکل گرفت و سال‌ها به علم افروزی خود ادامه داد، اما هیچ‌گونه تاثیرپذیری مذهبی در اندیشه‌های خود نداشت؛ بر خلاف مراکز علمی یونان که حتی کلیسا استادان علوم آن را مشخص می‌کرد و در امر علم آن دخالت داشت. این یک امتیاز بزرگ برای جندی‌شاپور بود.

اخضری با گذر از جندی‌شاپور و رسیدن به دوره اسلامی اظهار کرد: بنی‌امیه حکومتی است که تعصب عربی بیشتری نسبت به اسلام پذیری دارد و در صدد توسعه اسلامی بر اصفهان نیست بلکه بر گرفتن مالیات هر بیشتر از مردم تاکید دارد.

وی سپس به دوران خلافت عباسیان اشاره کرد و گفت: مأمون دست پرورده مناطق شرق ایران و مرو بود. او با علوم مختلف آشنا شده بود و وارد بغداد شد و خلافت را به دست گرفت و هر چند انسان خوبی نیست، اما فهم حکومت داری او بیشتر از سایر خلفای عباسی است.

رابطه علم دوستی حاکم و مشروعیت حکومت

این استاد دانشگاه گفت: مشروعیت حاکمان به طور معمول از ابعاد و زوایای مختلفی بررسی می‌شود که عمران و آبادانی، حفظ مرزهای سرزمینی و همراه شدن با عالمان و دانشمندان زمان از آن جمله است. همراهی و حمایت عالمان و دانشمندان در بالا بردن مشروعیت حاکمان، نقش زیادی داشته است.

وی اظهار کرد: زمانی که حاکم و پادشاهی فهمیده حاکم می‌شد، علم در جامعه از رکود خارج شده و آزاداندیشی و علم آموزی رونق می‌گرفت. مرو و خراسان از آن رو مهم است که پایگاه اندیشه بوده و افرادی همچون ابوریحان بیرونی، خوارزمی و ابن سینا بر آمده یا تأثیر گرفته از همین جغرافیای اندیشه هستند.

اخضری با اشاره به شکل گرفتن دولت‌های کوچک محلی یا همان ملوک‌الطوایفی در جای جای ایران بزرگ، تصریح کرد: از اتفاق همین عدم تمرکز در این دولت‌های کوچک، باعث ایجاد مراکز علمی بیشتر و شکل گرفتن اندیشه‌های نو، رشد مراکز دانش‌اندوزی و دانش ورزی بود تا جایی که زبان فارسی در همین دولت‌های محلی احیا شد. این درست بر عکس حکومتی مانند سلجوقیان بود که همه چیز را متمرکز کرد و رفته رفته علم و دانش را گرفتار رکود کرد.

وی ادامه داد: در زمان حکومت صفوی و با شکل گرفتن دولت مقتدر مرکزی هم، بار دیگر شاهد یک رکود و سکون علمی هستیم. مشخصه افرادی که در این دوره‌های میانی، فارسی را احیا کردند مثل برخی نژادگرا یا ناسیونالیست نبود که بگویند این زبان با آن زبان فرق دارد، بلکه معتقد بودند زبان فارسی باشد، زبان عربی هم باشد و همین به شکل‌گیری تمدن در ایران انجامید و آن را شدت داد.

مدرس تاریخ در دانشگاه‌های اصفهان اضافه کرد: ۶۵ درصد کتاب‌های این دوره درباره زبان فارسی و ادبیات عرب و بقیه مربوط به مسائل دینی، شرح حال سابقون و رجال، تاریخ و در نهایت فلسفه است. همه این‌ها در این تمدن رخ داده و ما آن را عالی خطاب می‌کنیم.

وی تاکید کرد: آن درخشش علمی که در مرو سده‌های میانی شاهد هستیم در اصفهان نبوده و آنچه بعدها اصفهان را برازنده کرد و بر سر زبان‌ها انداخت، تاریخ نویسی‌های محلی بود که مزیت بسیار خوبی است و اهمیت کتاب و کتابخانه‌ها در این ولایت کهن را نشان می‌دهد.

اخضری اشاره‌ای به دوران اشکانیان داشت و گفت: چون اصفهان از جمله شهرهای مهم آن زمان بوده، اسناد و مدارک موجود را از عراق به اصفهان در مرکز کشور آوردند تا اگر دجله و فرات طغیان کرد یا اتفاقی روی داد، این منابع و اسناد آسیب نبینند.

وی خاطر نشان کرد: در دوران اسلامی از جمله حکومت شیعی آل‌بویه مدارس و کتابخانه‌های مهمی در اصفهان ساخته شد که بیشتر آن‌ها مربوط به وزارت ۱۸ ساله صاحب ابن عباد در این خطه است. صاحب ابن عباد شخصیت بزرگی در کشور و اصفهان بود. وی در محدوده مسجد حکیم امروز اصفهان، مجموعه‌ای متشکل از مدرسه و کتابخانه ساخت و به مرور کتابخانه‌ای به نام «جورجیر» در همان محل ساخت که بعدها تخریب شد.

استاد تاریخ دانشگاه‌های اصفهان ادامه داد: تأثیر این مرکز علمی و کتابخانه‌ای به حدی بود که اندیشه عقل‌گرایی و فلسفی را در اصفهان متمرکز کرد که تأثیر و خط مشی آن را می‌توان در اندیشه‌های ابن سینا و اندیشمندان منطقه اصفهان دید.

وی تصریح کرد: آن زمان وقتی مدرسه‌ای ساخته می‌شد، کتابخانه‌ای هم در کنار آن می‌ساختند. اعتبار این مدرسه و کتابخانه به شخصیتی بود که بانی آن شده بود و اگر بانی شخصیت مهم حکومتی یا علمی بود، می‌توانست کتاب‌های مهم و ارزشمندی را جمع‌آوری کند و به کتابخانه بیاورد.

نخستین کتابدار ایران

اخضری با بیان اینکه روند انتخاب کتاب‌ها از اینجا به بعد در اختیار فردی به نام خازن الکتب یا همان کتابدار است گفت: نخستین کتابداری که در ایران از آن نام می‌برند، «شیخ ابوزکریا خطیب تبریزی» است.

وی یادآور شد: هر چند سران آل بویه شیعه مذهب بودند، اما تعصب چندانی به مذاهب دیگر نداشتند و همین عامل در ترقی و رشد فکری و علمی آن دوره مؤثر بود. اما سلجوقیان این رشد علمی را متوقف کردند تا جایی که جدال‌های شافعی و حنفی اصفهان را به قهقرا برد و دعا کردند سکندری از راه برسد و قائله را خاتمه دهد.

کد خبر 619638

منبع: ایمنا

کلیدواژه: مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل دوره صفویه سلجوقیان آل بویه تاریخ اصفهان تاریخ اسلام تاریخ ایران تمدن اسلامي ابوریحان بیرونی فلسفه یونان بنی امیه مأمون عباسی جندی شاپور ساسانیان شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق کتابخانه ها جندی شاپور

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۴۱۶۷۶۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (18 اردیبهشت)

گرم از دست برخیزد که با دلدار بنشینم
ز جام وصل می‌نوشم ز باغ عیش گل چینم

شراب تلخ صوفی سوز بنیادم بخواهد برد
لبم بر لب نه ای ساقی و بستان جان شیرینم

مگر دیوانه خواهم شد در این سودا که شب تا روز
سخن با ماه می‌گویم پری در خواب می‌بینم

لبت شکر به مستان داد و چشمت می به میخواران
منم کز غایت حرمان نه با آنم نه با اینم

چو هر خاکی که باد آورد فیضی برد از انعامت
ز حال بنده یاد آور که خدمتگار دیرینم

نه هر کو نقش نظمی زد کلامش دلپذیر افتد
تذرو طرفه من گیرم که چالاک است شاهینم

اگر باور نمی‌داری رو از صورتگر چین پرس
که مانی نسخه می‌خواهد ز نوک کلک مشکینم

وفاداری و حق گویی نه کار هر کسی باشد
غلام آصف ثانی جلال الحق و الدینم

رموز مستی و رندی ز من بشنو نه از واعظ
که با جام و قدح هر دم ندیم ماه و پروینم

تفسیر :

شرایط نابسامان و کنترل اوضاع از دست شما خارج شده، همیشه از سختی های راهی که در آن قدم گذاشته اید، آگاه بودید. همچنان در برابر مشکلات و رنج ها مقاومت کرده و استوار باشید.

به زودی لطف و رحمت خداوند شامل حال تان می شود و تحمل این همه سختی نتیجه خواهد داد. انسان صادق و وفاداری هستید، تنبلی نکنید و کارها را به تعویق نیندازید.

زندگی نامه حافظ

حافظ، شاعر فارسی زبان قرن هشتم هجری بوده که در سال ۷۲۷ هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدر او بهاءالدین محمد نام داشت که در دوران کودکی حافظ، از دنیا رفت. حافظ در دوران نوجوانی شاگرد نانوا بود و به‌همراه مادرش زندگی سختی را سپری می‌کرد. گفته می‌شود او در اوقات فراغت خود به مکتب‌خانه‌ای که نزدیک نانوایی بود می‌رفت و خواندن و نوشتن را از همان جا فراگرفته است. او در مجالس درس علما و بزرگان زمان خود شرکت می‌کرد و نیز‌زمان برای کسب درآمد به کارهای سخت و طاقت فرسا می‌پرداخت. خانه حافظ در محله شیادان شیراز بود.

این شاعر بزرگ در دوران جوانی بر تمام علوم مذهبی و ادبی مسلط شد و در دهه بیست زندگی خود به یکی از مشاهیر علم و ادب سرزمین خود تبدیل شد. جالب است بدانید که او قرآن را به‌طور کامل حفظ بود و به همین خاطر تخلص حافظ را برای او انتخاب کردند. شمس الدین محمدبن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی حدود چهل سال در حوزه درس استادان آن زمان از قبیل قوام الدين عبدالله، مولانا بهاء الدين عبدالصمد بحرآبادی، مير سيد شريف علامه گرگانی، مولانا شمس الدين عبدالله و قاضی عضدالدين عيجی  شرکت می‌کرد و به همین خاطر به اکثر دانش‌های زمان خود مسلط بود.

حافظ در دوران شاه شیخ ابواسحاق به دربار راه پیدا کرد و شغل دیوانی را برای خود انتخاب کرد. او علاوه بر شاه ابواسحاق، در دربار شاهان دیگری همانند شاه شیخ مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی نیز حضور پیدا کرده بود. حافظ از طریق دیوانی امرار معاش می‌کرد و شاعری شغل اصلی او نبود. جالب است بدانید که بزرگ‌ترین گناه از نظر حافظ، ریاکاری و مردم‌فریبی بود. حافظ در دوران زندگی خود اشعار به‌ویژه غزلیات بسیار زیبا و معنی‌داری سروده است که نیز‌اکنون پس از گذشت قرن‌ها از آن، بوی تازگی داده و خواندنش آرامش‌بخش است. دیوان اشعار حافظ شامل غزلیات، قصیده، مثنوی، قطعات و رباعیات می‌شود.

حافظ در دوران جوانی عاشق دختری به نام شاخه نبات شد؛ البته برخی بر این عقیده‌اند که نام همسر حافظ نسرین بود و او این نام را به‌دلیل شیرین زبانی معشوقه‌اش به او اختصاص داده است. او برای رسیدن به معشوقه‌اش، ۴۰ شبانه روز را به‌طور مستمر در آرامگاه باباکوی شب زنده‌داری کرده و به دعا پرداخت. سپس، با شاخه نبات ازدواج کرد و حاصل این ازدواج یک فرزند پسر بود. حافظ تنها یک بار ازدواج کرد و پس از مرگ همسرش مجرد ماند. به همین خاطر بسیاری از عارفان و عاشقان، عشق مقدس و واقعی را در حافظ جستجو می‌کنند. پسر این شاعر بزرگ نیز در دوران جوانی در راه سفر نیمه‌کاره به هند همراه پدرش از دنیا رفت.

در تقویم رسمی ایران، ۲۰ مهر روز بزرگداشت حافظ است و هر ساله در این روز مراسم بزرگداشت حافظ با حضور پژوهشگرانی در سراسر دنیا روی آرامگاهش در شهر شیراز برگزار می‌شود.

 

آثار حافظ

دیوان حافظ شامل ۵۰۰ غزل، ۴۲ رباعی و چند قصیده است که آن را در در ۵۰ سال از زندگی خود سروده است؛ یعنی به‌طور متوسط در هر سال تنها ۱۰ غزل سروده است؛ زیرا او در لحظاتی خاص به سرودن اشعار خود می‌پرداخت و تمرکز خود را روی خلق آثاری ناب گذاشته بود که شایسته مقام معشوق باشد. این نکته بسیار قابل‌توجه و تامل‌برانگیز بوده و به همین خاطر دیوان او را به یک کتاب خاص و خواندنی تبدیل کرده است. دیوان حافظ بیش از ۴۰۰ بار به زبان فارسی و زبان‌های دیگر دنیا به چاپ رسیده است. حافظ لقب ماهرترین غزل‌سرای زبان فارسی را نیز با اقتدار از آن خود کرده و تک بیت‌های او بسیار درخشان و تماشایی است.

شاید تعبیر کردن یا قدرت تاویل پذیری را بتوان از مهم‌ترین خصوصیات اشعار حافظ به حساب آورد؛ زیرا هر کس که دیوان حافظ را باز کرده و غزلی از آن می‌خواند، با توجه به شرایط روحی خود برداشت متفاوتی از آن می‌کند؛ به‌گونه‌ای که حافظ آن شعر را فقط برای حال آن لحظه او سروده است. در اشعار حافظ، تناسبات هنری به شکلی ظریف و دقیق رعایت شده‌اند و ایهام و ابهام را به جا و درست به کار برده است. در برخی از اشعار حافظ، زبان طنز نیز به کار گرفته شده تا ناگفته‌ها به کمک زبان طنز بیان شود.

کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: فال حافظ امروز : یک غزل ناب و یک تفسیر گویا (17 اردیبهشت)